Çelik Palas Apartmanı, İstanbul’un mimari mirasının önemli bir örneği olarak korunmayı hak ediyor. 1930’ların modern mimari anlayışını yansıtan bu yapı, hem mimari üslubu hem de barındırdığı tarihi katmanlarla dikkat çekiyor. Bu metinde, Çelik Palas’ın neden korunması gerektiğine dair önemli noktaları ele alacağız.

Art Deco ve Bauhaus’un İstanbul’daki Yansıması

1920’ler ve 30’larda Avrupa’da etkili olan Art Deco ve Bauhaus akımları, İstanbul mimarisini de etkilemiştir. Art Deco, geometrik desenleri ve şık detaylarıyla öne çıkarken, Bauhaus ise sadelik, işlevsellik ve modern malzemelerin kullanımıyla karakterizedir. İstanbul’daki yapılarda bu iki akımın sentezi sıkça görülür. Çelik Palas da bu sentezin önemli bir örneğidir. Yapının cephe tasarımında dairesel pencere açıklıkları, yalın cephe düzenlemeleri ve yatay pencere düzenlemeleri gibi Art Deco ve Bauhaus etkileri açıkça görülmektedir.

1930’ların İstanbul’unda Konut Mimarisi

Çelik Palas’ın inşa edildiği 1930’lar, İstanbul’da konut mimarisinde önemli değişimlerin yaşandığı bir dönemdi. Bu dönemde apartmanlar, üst sınıfın lüks yaşamının sembolü haline gelmiş ve “kira evi” olarak anılmaya başlanmıştır. Bu apartmanlar genellikle caddeye bakan geniş cephelere, dikey merdiven boşluklarına, yatay şerit pencerelere ve girintili çıkıntılı balkonlara sahipti. Çelik Palas da bu dönemin tipik özelliklerini taşımaktadır. Yapıda kullanılan yüksek kaliteli malzemeler (İtalya ve Avusturya’dan asansör kabini, Rusya’dan parke gibi) dönemin lüks anlayışını yansıtmaktadır.

Mimar Hasan Adil Denktaş’ın İmzası

Çelik Palas, dönemin önemli mimarlarından Hasan Adil Denktaş tarafından 1936 yılında tasarlanmıştır. Denktaş, Sanayi-i Nefîse Mektebi mezunu olup, farklı kamu kurumlarında görev almış ve serbest mimarlık da yapmıştır. Tasarımlarında Art Deco ve Bauhaus etkileri görülür. Çelik Palas, Denktaş’ın özgün mimari yaklaşımını ve döneminin mimari üslubunu yansıtan önemli bir örnektir. Mimarın, yapının bulunduğu parselde daha eski bir sarnıç ve tonoz olmasına rağmen, bu tarihi yapıya zarar vermeden tasarımını geliştirmesi, koruma etiği açısından da önemlidir.

Çelik Palas Neden Korunmalı?

Çelik Palas’ın korunması için birçok önemli neden bulunmaktadır:

• Mimari Üslup: Yapı, Art Deco ve Bauhaus akımlarının etkilerini taşıyan özgün bir mimari üsluba sahiptir.
• Tarihi Katmanlar: Parselde bulunan eski sarnıç ve tonoz, yapının tarihi önemini artırmaktadır.
• Mimar Denktaş’ın Eseri: Yapı, dönemin önemli mimarlarından Hasan Adil Denktaş’ın eseridir.
• Döneminin Temsilcisi: Çelik Palas, 1930’ların İstanbul konut mimarisinin önemli bir örneğidir.
• Konum ve Doku: Yapı, Susam Sokağı’ndaki korunmuş mimari dokunun bir parçasıdır.
• Benzer Yapılar: Beyoğlu ve Şişli’de benzer nitelikte tescilli yapılar bulunmaktadır.
• Özgünlüğünü Kaybetme Riski: Yapıda devam eden inşaat faaliyetleri, özgün niteliklerini kaybetme riski taşımaktadır.

Sonuç

Çelik Palas Apartmanı, İstanbul’un mimari ve kültürel mirasının önemli bir parçasıdır. Özgün mimarisi, tarihi katmanları ve bulunduğu doku ile korunmayı hak etmektedir. Bu yapının korunması, İstanbul’un kültürel kimliğinin korunması anlamına gelmektedir.

Daha Fazla Bilgi İçin:

Bu bölümde, Çelik Palas ve dönemi hakkında daha fazla bilgi edinmek isteyenler için bazı kaynaklar listelenmektedir:

• Kitaplar ve Makaleler:
  • Aslanoğlu, İnci. 1923-1938 Erken Cumhuriyet Dönemi Mimarlığı (Sosyal, Ekonomik, Kültürel Ortam Değişimi ve Mimarlığa Yansıması). İstanbul Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Doktora Tezi, Ankara, 1980.
  • Ergut, Elvan Altan, İpek Yada Akpınar, ve Zafer Akay. “Cumhuriyet Döneminde İstanbul’da Mimarlık.” Antik Çağ’dan XXI. Yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi, C.8, İstanbul, 2015, ss.558-597.
  • Sözen, Metin. Cumhuriyet Dönemi Türk Mimarlığı. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara, 1984.
  • Sunalp, Alp. “İstanbul Adaları’nda Erken Cumhuriyet Dönemi Mimarlığı: Art Deco ve Ötesi.” Mimar.ist, 68, 2020, s. 42-50.
  • Tapan, Mete. “Cumhuriyet Dönemi Mimarlığı ve Sanatı (Mimarlık 1925-1980).” Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi, C.1, İstanbul, 1997, ss.365-368.
• Tezler:
  • Algan, Uluç. Art Nouveau, Art Deco Ve Bauhaus Arasında, İstanbul Mimarlığında Üslup Melezlenmeleri: İnönü Caddesi Özelinde Cephe Analizleri Üzerinden Bir Okuma. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimarlık Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2022.
  • Genç, Elif. 1900-1930 Yılları Arası Geç Osmanlı-Erken Cumhuriyet Dönemi İstanbul Yapılarında Cephe Bezemeleri. Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimarlık Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2019.
  • Gümüşeli, Naz. Cihangir Mahallesi ve Art Deco. İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimarlık Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2016.
  • Kütükoğlu, İlker. Mimarlıkta Seçkinleştirme: Cihangir Örneği. İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2006.
  • Ozan, Mert. Bauhaus Okulu ve Erken Cumhuriyet Dönemi Mimarisi – İç Mimarisine Etkileri. Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimarlık Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2009.
  • Tezer, Nilhan. 1930-1940 Yılları Arasında İstanbul’da İnşa Edilmiş Apartmanların Cephe Biçimlenişleri. İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimarlık Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2017.
• Makale ve Web Siteleri:
  • Bektaş, Elif Hicret Ek. “Modern Mimarlığın Beş İlkesinin Konut Biçimlenişleri Üzerinden İncelenmesi.” Bāb Mimarlık ve Tasarım Dergisi, Cilt 3, Sayı 2, Temmuz 2022.
  • Dilaveroğlu, Büşra. “Evrensel ve Yerel Arasında Bir Okuma Denemesi; Modern Mimarlığın Beş İlkesi ve Corbusier Konutları.” Uluslararası Hukuk ve Sosyal Bilim Araştırmaları Dergisi Uhusbad, Cilt 2, Sayı 1, 2020.
  • Şenyurt, Oya. “1930-1945 Yılları Arasında İstanbul’da İnşa Edilen Bazı Kira Evleri.” Yapı Mimarlık Tasarım Kültür Sanat Dergisi. https://yapidergisi.com/1930-1945-yillari-arasinda-istanbulda-insa-edilen-bazi-kira-evleri/
  • Subaşı, Seda. Erken Cumhuriyet Döneminde İstanbul’un Kübik Evlerine Genel Bir Bakış. www.academia.edu
  • https://architectuul.com
  • www.herumutortakarar.com